Update in september 2023. Dit is een artikel uit april 2023. De prijzen van de meeste aanbieders waren deze zomer gezakt onder het prijsplafond. Daar is het artikel op aangepast.
Inmiddels – in september 2023 – is hier weer verandering in gekomen. Diverse aanbieders bieden diverse contracten aan (1 jaar vast, Flex of Variabel) met verschillende prijzen, die net onder of net boven het prijsplafond uitkomen. Helaas zijn deze ontwikkelingen nog steeds niet voorspelbaar.
Vorig jaar besloot het kabinet dat er iets moest gebeuren met de energieprijzen. Te veel Nederlandse huishoudens kwamen in de problemen vanwege hun hoge energierekening. Op hetzelfde moment behaalden energiebedrijven enorme winsten als gevolg van de hoge energieprijzen. In allerijl werd in november het prijsplafond ingesteld, voor het hele jaar 2023. De overheid stelde maximum prijzen vast voor energie, die de energiebedrijven moesten gaan berekenen. Hoger mocht de prijs niet worden, lager natuurlijk wel.
Hoe werkt het prijsplafond precies? En hoe gaat om | nieuwe energie er mee om?
Nu het prijsplafond vijf maanden bestaat, kunnen we goed zien hoe het in de praktijk werkt. In het kort is het prijsplafond een vastgestelde prijs voor alle kleinverbruikers, dus huishoudens, ZZP’ers en MKB-bedrijven die een energiecontract hebben als kleinverbruiker voor een woning, kantoor, werkplaats of winkel. (Grootverbruikers hebben andere contracten met andere tarieven.)
Het kabinet heeft een vaste prijs vastgesteld voor de eerste 1200 m3 gas (€ 1,45), de eerste 2900 kWh stroom (€ 0,40) en de eerste 37 GJ (GigaJoule in een warmtenet) warmte (€ 47,38) die een kleinverbruiker van 1 januari 2023 tot 31 december 2023 gebruikt. Maar hoe bereken je dat zo, dat niemand benadeeld wordt? En hoe zit het inmiddels met de lagere energieprijzen, ónder het prijsplafond?
Het prijsplafond zorgt ervoor dat we als consumenten niet krankzinnig veel betalen voor onze energie. In de winter gebruiken we veel meer energie dan in de zomer. Om ervoor te zorgen dat in de winter meer energie onder het prijsplafond valt dan in de zomer is een systeem opgezet. Het plafond is berekend voor elke dag van 2023. Het gaat uit van de langjarige gemiddelden wat wat Nederlandse kleinverbruikers dagelijks gebruikten aan gas, stroom en warmte.
Om ervoor te zorgen dat die 1200 m3 gas en 2900kWh en 37 GJ eerlijk over het hele jaar worden verdeeld, is alle stroom, gas en warmte verdeeld over elke afzonderlijke dag van de 365 dagen van 2023. Op zo’n manier dat er op 1 januari meer gas onder het prijsplafond valt dan op 1 april of op 1 juli. Met behulp van cijfers uit het verleden hoeveel gas en stroom er op een bepaalde dag werd verbruikt, is het prijsplafond per dag vastgesteld. Het prijsplafond is hoger in de wintermaanden en veel lager in de zomermaanden. Hier zie je het per maand. In januari en december gebruiken we de meeste stroom, omdat de dagen kort en de nachten lang zijn en we dus meer stroom nodig hebben voor verlichting e.d. Bovendien is de gemiddelde temperatuur lager, dus gebruiken we meer gas en joules warmte. Heel voor de hand liggend. In juni, juli en augustus is dat juist niet zo, dus hoeft er minder stroom en minder gas onder het prijsplafond te vallen.
Een voorbeeld. Stel meneer A. krijgt een jaarafrekening op 1 juni 2023. Die loopt vanaf 1 juni 2022 tot en met 31 mei 2023. Voor 2022 geldt het tarief dat in het energiecontract staat dat hij toen had. Vanaf 1 januari 2023 geldt voor januari, februari, maart, april en mei allereerst het prijsplafond. Voor alle dagen in deze vijf maanden wordt de dagelijkse hoeveelheid gas, stroom of warmte onder het prijsplafond bij elkaar opgeteld. Zie het staatje bovenaan deze pagina.
Dus: 11,3 kWh voor 1 januari, 11,3 kWh voor 2 januari etc. En: 7,17 m3 op 1 januari, 7,17 m3 gas op 2 januari etc. Tot en met 31 mei 2023. Had meneer A. deze hoeveelheid gebruikt, of minder, dan gelden de prijzen van het prijsplafond, € 1,45 voor gas en € 0,40 voor stroom, en € 47,38 per GJ warmte. Verbruikte hij meer, dan worden voor het resterende deel gas en stroom en warmte de prijzen in zijn contract gebruikt om de afrekening voor de eerste maanden van 2023 te maken. Het maakt voor deze afrekening niet uit of meneer A. misschien op 1 januari en 2 januari 2023 naar de wintersport was, of in het ziekenhuis lag, of om een andere reden zijn gas niet gebruikte. Het wordt bij het prijsplafond opgeteld.
Alle dagelijkse hoeveelheden gas en stroom die onder het prijsplafond vallen in de maanden en weken die al achter de rug zijn, worden bij elkaar opgeteld. Deze eindgetallen worden mee berekend bij de jaarafrekening. Wat gebeurt er met de rest van het prijsplafond over 2023, het stuk vanaf 1 juni 2023? Meneer A. in het voorbeeld krijgt wat nog over is van het prijsplafond, de overige zeven maanden dus, berekend over de jaarafrekening van volgend jaar.
Deze berekening is eerlijk voor elke gebruiker. Of je nu de jaarafrekening ontvangt op 1 januari 2023 of op 1 juni 2023 of pas op 1 december 2023, bij iedereen wordt rekening gehouden met het prijsplafond per dag. Het prijsplafond dat ‘overblijft’ wordt verrekend met de jaarafrekening van komend jaar, met andere woorden: in 2024. Onze voorbeeldmeneer A. ontvangt een berekening op 1 juni 2024, voor 1 juni 2023 tot 31 mei 2024. Hierin wordt het prijsplafond meegenomen voor de rest van 2023. (Hoe het in 2024 gaat lopen met de energieprijzen en of het prijsplafond blijft bestaan, is nu nog niet bekend.)
Ander voorbeeld: mevrouw B. Mevrouw B. gaat op 1 augustus 2023 verhuizen. Bij die gelegenheid stapt ze over naar een andere energieleverancier. Voor haar oude adres ontvangt ze een eindafrekening, met de berekening van haar gebruikte energie, wat ze zou moeten betalen met het prijsplafond over 2023 tot en met 1 augustus en eventueel de rest van wat ze heeft gebruikt boven het prijsplafond, met de tarieven in haar contract met haar oude energieleverancier. Op haar nieuwe adres sluit haar nieuwe energieleverancier haar aan. De energie begint te stromen, en het prijsplafond begint te tellen, vanaf 1 augustus 2023. Haar nieuwe jaarafrekening ontvangt zij op 1 augustus 2024, met in elk geval vijf maanden prijsplafond over 2023. Voor verhuizen geldt: alle energieleveranciers in Nederland moeten zich aan het landelijke prijsplafond houden. Het maakt hiervoor ook niet uit waar Mevrouw B. naartoe verhuist, zolang het maar een adres in Nederland is.
Een ding nog over onze voorbeeldmevrouw B.. Zij gaat de prijsplafondprijzen niet betalen. Want de energieprijzen waren deze zomer zo aan het dalen, dat ze onder het prijsplafond uitkwamen. De ‘rauwe’ energieprijs op de markt was inmiddels enorm gezakt. Daar berekenden energieleveranciers kosten over, en die maken dat de prijzen van elkaar verschillen.
In september 2023 is de prijs bij elke leverancier inmiddels wel rond het prijsplafond terecht gekomen, met enkele centen verschil. Het hangt ook van het soort contract af dat overstappers nemen, flex, variabel of voor 1 jaar vast.
Sommige energieleveranciers berekenden de nieuwe lage prijzen eerst aan hun nieuwe klanten, de klanten die naar ze overstappen. Dat is te verklaren uit de wens van de leveranciers om meer marktaandeel te veroveren.
De maandelijkse mail van om | nieuwe energie
Als je een slimme meter hebt, kan om | nieuwe energie je elke maand een verbruiksoverzicht laten zien. Je ontvangt dit per e-mail. Hierbij geeft om de mogelijkheid om je verbruik in een maand te vergelijken met je verbruik van een jaar eerder. Je kunt dus zien hoeveel je verbruik is gedaald doordat je zuiniger bent geweest met energie. Of omdat je een zuiniger televisie hebt gekocht, of zoiets.
Ook laat om zien hoe jouw energieverbruik zich verhoudt tot tot het gemiddelde gebruik van andere huishoudens, zoals het verschil in gasgebruik in een appartement of in een vrijstaand huis. En het verschil in stroomgebruik van een eenpersoonshuishouden, een tweepersoonshuishouden of een vijfpersoonshuishouden etc. Zo kun je zien waar je zit met je energieverbruik in vergelijking met anderen in dezelfde situatie.
Hiernaast geeft om in deze mail een berekening van je energiekosten over de afgelopen maand. Hier zijn de afgelopen maanden een aantal keren vragen bij ons over binnen gekomen. Deze berekening gaat namelijk niet uit van het prijsplafond. om geeft een indicatie op basis van de tarieven in je contract. Die waren in de eerste maanden van 2023 voor (vrijwel) iedereen hoger dan het prijsplafond, zodat het op het maandelijkse overzicht lijkt of je in een maand honderden euro’s voor met name gas kwijt bent. Dit is niet zo, want bij de echte jaarafrekening geldt het prijsplafond – en dat is lager. Of was dat in elk geval, tot aan juni 2023. In deze maandelijkse berekening van om is/was het prijsplafond echter nog niet opgenomen. In januari tot en met april 2023 was dat heel relevant, en zoals gezegd kregen wij hier vragen over. Inmiddels zijn ook de prijzen van om | nieuwe energie zo gezakt dat het prijsplafond er op dit moment niet echt meer toe doet. Dit kan echter weer veranderen, want de energieprijzen – zo weten we inmiddels – hangen af van factoren die onvoorspelbaar zijn.
Stuntprijzen
Een aantal energieleveranciers biedt sinds deze zomer inmiddels weer een jaarcontract aan met een vaste prijs. Ook gingen energieleveranciers onder het prijsplafond zitten. Dat wil bij sommige zeggen: voor hun nieuwe klanten. Het lijkt soms bijna alsof de tijd van de stuntprijzen weer teruggekomen is: een prijs onder het prijsplafond en hiernaast een flinke bonus.
De energiemarkt draait om marktaandeel. Op de nieuwe klanten maakt de leverancier in feite verlies, maar dat maakt hen niet uit. Een grote leverancier die haar marktaandeel kan vergroten, kan betere prijzen uitonderhandelen met de grote olie- en gasmaatschappijen.
Dat shoppen loont, begrepen veel klanten ook. Sommige consumenten sloten telkens nog weer gunstiger contracten met nieuwe bonussen, de oude leveranciers achterlatend met ingekochte energie die de vertrokken consument niet langer ging gebruiken – en met een gaatje in hun begroting. Om dit gedrag tegen te gaan werd het per 1 juni 2023 minder voordelig om van energieleverancier te wisselen. De klanten die vertrekken nadat ze een contract hebben afgesloten om energie te gebruiken voor een bepaalde vaste periode, moeten bij vertrek betalen wat ze de leverancier aan investeringen hebben gekost.
En om?
om | nieuwe energie is een van de goedkoopste leveranciers. om heeft namelijk geen aandeelhouders die winst willen zien en die winst willen afromen.
Voor om | nieuwe energie geldt dat men niet wil stunten met de prijzen om nieuwe klanten te werven. om wil liever de huidige klanten een goede prijs bieden en die ook aanbieden aan nieuwe klanten. De huidige klanten – de leden van de coöperaties – ontvingen in januari 2023 een deeltje winstuitkering. Als de gasprijzen op de mondiale energiemarkten nog verder gaan dalen, berekent om de lagere gas- en stroomprijs door aan álle klanten. Inmiddels, in september 2023, biedt om ook weer een vast contract aan voor 1 jaar.
Ons landelijke collectief is voor stroom niet afhankelijk van anderen: met zijn allen produceren de aangesloten coöperaties meer dan voldoende stroom voor alle klanten. Er kunnen dus best nieuwe klanten bij en zij zijn van harte welkom. Maar om hoeft niet op jacht naar marktaandeel. De stroomopbrengst van de coöperaties wordt de komende tijd alleen maar groter. Aan om de taak om deze stroom te verkopen. Het geld dat om | nieuwe energie hiermee verdient wordt geïnvesteerd, bijvoorbeeld in de proefopstellingen voor lokale warmtenetten.
Negatieve stroomprijzen en salderen
Nu we toch bezig zijn, besteden we ook kort aandacht aan salderen en de negatieve stroomprijzen. Eigenaren van zonnepanelen krijgen te maken met het probleem dat zij de meeste stroom produceren op een moment dat er niet zoveel vraag naar is. Over de dag genomen zijn de panelen aan het begin van de middag de meeste energie aan het produceren, terwijl de stroomvraag op andere momenten van de dag hoger is, namelijk ’s ochtends vroeg en aan het eind van de middag/begin van de avond.
Deze onbalans tussen aanbod en vraag zorgt ervoor dat er op een bepaald moment heel veel aanbod is op het net, de piekbelasting. De prijs, die per kwartier wordt berekend, zakt dan en wordt zelfs negatief. Het kost geld om je stroom nog het net op te laten.
Er komen nog steeds zonnepanelen bij. Aan de ene kant is dat heel goed, omdat de stroomvraag op zich nog steeds groot is en zonnestroom een uiterst duurzame manier van energie-opwek is, zeker nu oude panelen veel beter kunnen worden hergebruikt en gerecycled. Maar aan de andere kant vergroot dit het probleem van de piekbelasting. Er is op hetzelfde moment te veel aanbod van te veel panelen – aanbod dat ten eerste niet weg kan en hiernaast op momenten heel weinig geld opbrengt. Zowel individuele eigenaren als coöperatieve eigenaren van panelen krijgen dus soms te maken met dalende opbrengsten van hun panelen.
om | nieuwe energie heeft hiervoor iets slims bedacht, waarbij klanten met een Flex contract minder betalen voor de stroom die zij overdag gebruiken. Het lage tarief is duurder dan het dagtarief. Met dit contract is het de moeite waard om overdag meer energie te gebruiken. Zet die wasmachine aan om 14.00 uur.
Hier zijn verschillende oplossingen voor te bedenken. Een heel slimme is: leg de panelen anders neer, in oost-west richting. Dan produceren de panelen hun stroom meer geleidelijk over de dag dan wanneer alle panelen op het zuiden liggen. Op mooie zomerdagen beginnen de oost-west panelen ’s ochtends vroeg al met produceren – en dit houden ze vol tot ’s avonds de zon ondergaat. Een andere oplossing: spaar de energie van de panelen op, in accu’s. Of in de productie van waterstof, een procedé waar veel energie voor nodig is.
Wat is ‘salderen’ en waarom wordt het afgeschaft?
Salderen is een rekenmethode die ooit is bedacht om individuele dak-eigenaren die overwogen zonnepanelen te leggen over te halen om dit te doen. Het gaat uit van de rekenmethode dat wanneer je bijvoorbeeld 300 kWh per jaar aan het net levert met een paneel, je 300 kWh van je jaarafrekening mag aftrekken. Deze berekening heeft in de beginfase veel mensen over de streep getrokken. Ze wekten hun eigen energie op en leverden daarnaast terug. De energie die ze zelf van het net haalden, ’s avonds laat, ’s nachts en in de wintermaanden de hele dag, betaalden ze met de energie die ze in de zomer overdag leverden.
Inmiddels is de balans tussen vraag en aanbod gewijzigd. Er is een overschot overdag in de zomer dat voor de netbeheerders eerder een probleem vormt dan een oplossing. En er moet alsnog in de winter (na zonsondergang) heel veel energie bij geproduceerd worden die niet afkomstig is van panelen. En die soms veel duurder is, want hij moet deels worden geproduceerd in gascentrales.
De regering heeft nu besloten dat het salderen in de komende jaren geleidelijk wordt afgeschaft. In de nieuwe berekening kan iedereen nog steeds aan het net leveren, maar niet langer de geleverde stroom aftrekken van de gebruikte stroom. Voor alles wordt nu betaald, dus de eigenaar van een paneel krijgt aan de ene kant een rekening voor de gebruikte stroom en andere kant een credit-nota voor de geleverde stroom.
Dit is ook eerlijker jegens al die mensen die géén panelen hebben op hun daken. Bijvoorbeeld omdat dit niet kan, of niet mag. Deze stroomconsumenten betaalden de afgelopen jaren het hele jaar het volle pond voor hun stroom. Zij betaalden dus mee aan de saldering van de paneel-eigenaren.
